Παιδική διατροφή: Πώς να κάνετε τα παιδιά να αγαπήσουν τα υγιεινά τρόφιμα
Η επιλεκτική διατροφή αποτελεί μια αρκετά συχνή συμπεριφορά των παιδιών, που μπορεί να φτάνει και το 50%. Συνήθως ξεκινά από τη νηπιακή ηλικία, γύρω στα 2 έτη και κορυφώνεται στα 3 έτη. Mπορεί να αποτυπωθεί με διάφορους τρόπους: κάποια παιδιά μπορεί να αποφεύγουν τροφές που προηγουμένως κατανάλωναν με χαρά, κάποια άλλα να αποκλείουν ολόκληρες ομάδες τροφίμων, ενώ κάποια άλλα να μη δέχονται να δοκιμάσουν νέες τροφές.
Η ανησυχία των γονιών είναι απόλυτα κατανοητή και φυσιολογική, αν αναλογιστούμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να παρατηρηθεί έλλειψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών (π.χ. σίδηρος και εμφάνιση αναιμίας), και κατ’ επέκταση να επηρεαστεί αρνητικά η υγεία του παιδιού αλλά και ο ρυθμός ανάπτυξης του.
Ωστόσο, είναι μια κατάσταση που μπορεί να διορθωθεί ή ακόμα να ληφθούν κάποιες προσωρινές λύσεις, που θα εξασφαλίσουν επαρκή πρόσληψη θρεπτικών συστατικών, μέχρι να το παιδί να αυξήσει τη διατροφική του ποικιλία.
Ανάλογα λοιπόν με το τι ΔΕΝ τρώει το παιδί, μπορούμε να βρούμε εναλλακτικές που να περιέχουν παρόμοια θρεπτικά συστατικά. Για παράδειγμα, αν το παιδί δεν τρώει:
- Κρέας → μπορούμε να δοκιμάσουμε να αυξήσουμε την κατανάλωση οσπρίων, ξηρών καρπών και σπόρων
- Ψάρι ή αυγά → μπορούμε να δοκιμάσουμε τα θαλασσινά ή/και να επικεντρωθούμε στην κατανάλωση των υπόλοιπων πρωτεϊνικών τροφών (όπως κρέας, κοτόπουλο και λιναρόσπορο)
- Λαχανικά →μπορούμε να επικεντρωθούμε σε ποικιλία φρούτων ή σε παρασκευές με κρυμμένα λαχανικά (όπως σε σμούθι, κριτσίνια, πίτες)
- Φρούτα → αποξηραμένα φρούτα αντί για φρέσκα ή μέσα σε παρασκευές (όπως σμούθι, κέικ και μάφιν, παγωτά ή γρανίτες)
- Όσπρια → μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε με πιο ιδιαίτερες παρασκευές (π.χ ψητά ρεβίθια ως σνακ) ή μέσα σε παρασκευές (κράκερ ρεβίθι, κράκερ παντζάρι).
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις για να αρχίσει το παιδί να τρώει (και πάλι) απ όλες τις τροφές. Ειδικά, για τις περιπτώσεις που ξεφεύγουν από την τυπική επιλεκτικότητα, οι γονείς θα πρέπει να απευθυνθούν σε κάποιον επαγγελματία υγείας που ειδικεύεται στην επιλεκτική σίτιση. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες και τεχνικές που φαίνεται να σχετίζονται με καλύτερες διατροφικές συνήθειες και μπορούν να βοηθήσουν σε πολλές περιπτώσεις.
Πρότυπο διατροφής
Το γονεϊκό πρότυπο διατροφής αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τη διατροφή των παιδιών. Φαίνεται πως όταν οι γονείς τρώνε υγιεινές τροφές μπροστά στα παιδιά τους, τότε τα παιδιά καταναλώνουν περισσότερες θρεπτικές τροφές. Φυσικά, ισχύει και το ακριβώς αντίθετο: όταν οι γονείς καταναλώνουν κυρίως πρόχειρα γεύματα ή λιγότερο θρεπτικές τροφές, τα παιδιά ακολουθούν παρόμοιες διατροφικές συνήθειες.
Διαθεσιμότητα τροφών
Ένας άλλος παράγοντας που επιδρά στις διατροφικές συνήθειες έχει να κάνει με το περιβάλλον του παιδιού και τι τροφές υπάρχουν διαθέσιμες προς κατανάλωση. Δηλαδή, όταν τα ντουλάπια και το ψυγείο είναι γεμάτα με πρόχειρες τροφές και το παιδί γνωρίζει ότι υπάρχουν, είναι πιο πιθανό να τις καταναλώνει σε μεγαλύτερο βαθμό. Αντίθετα, όταν οι γονείς φροντίζουν να προσφέρουν σε όλα τα γεύματα και τα σνακ θρεπτικές τροφές, να τις τοποθετούν στο οπτικό πεδίο του παιδιού ή να είναι εύκολα και άμεσα προσβάσιμες προς κατανάλωση, τότε αυξάνεται η πιθανότητα να τις προτιμήσουν τα παιδιά.
Προσιτά γεύματα
Το πως σερβίρεται το φαγητό έχει μεγάλη σημασία για τις μικρές ηλικίες. Πέρα από το παιχνιδιάρικο στοιχείο και μια όμορφη παρουσίαση με τις τροφές, κάποια άλλα τιπς που καθιστούν τα γεύματα πιο προσιτά, είναι τα εξής:
- Το να προσφέρουμε 3-4 διαφορετικά τρόφιμα σε κάθε γεύμα, ώστε το παιδί να μπορεί να φάει έστω και ένα από αυτά για να μην μείνει νηστικό, αλλά και να μη χρειαστεί να δώσουμε εναλλακτικές.
- Να βάλουμε μικρότερη ποσότητα φαγητού στο πιάτο του, ειδικά για την τροφή που δεν τρώει. Για παράδειγμα, ένα πιάτο γεμάτο με μπάμιες (και τίποτα άλλο) είναι πολύ πιο τρομακτικό σε σχέση με ένα πιάτο που έχει 1-2 μπάμιες, πατάτες, ψωμί και τυρί.
- Να συμπεριλάβουμε το παιδί στην προετοιμασία. Να συμμετέχει τόσο στο μαγείρεμα όσο και στο στρώσιμο του τραπεζιού (να φέρει το πιάτο του ή το πιρούνι του). Αυτό θα το βοηθήσει να προετοιμαστεί για την έναρξη του γεύματος και να έρθει πιο ομαλά σε επαφή με τις τροφές, παρά να τις δει απ’ ευθείας στο πιάτο του.
Στυλ διαπαιδαγώγησης και γονεϊκές τεχνικές
Αρκετές από τις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι γονείς για να κάνουν τα παιδιά να δοκιμάσουν, συνήθως έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα.
Πιο συγκεκριμένα, η επιβράβευση κατανάλωσης φαγητού με γλυκό, οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση και επιθυμία για γλυκά και μακροπρόθεσμα χειρότερες διατροφικές συνήθειες. Η πίεση για δοκιμή νέων τροφών, φαίνεται επίσης να σχετίζεται με χαμηλότερη αποδοχή αυτών των τροφών, καθώς τα παιδιά δεν μαθαίνουν να αγαπούν τις συγκεκριμένες τροφές, αλλά τις τρώνε με το ζόρι. Από την άλλη, και η υπερβολική “ελευθερία” γύρω από το φαγητό, συνδέεται με χειρότερες διατροφικές συνήθειες. Όπως, το να ανταποκρίνεται ο γονιός σε κάθε απαίτηση του παιδιού να προσφέρει αυτά που ζητάει (π.χ. γλυκό, γαριδάκια κλπ.) ή να δίνει εναλλακτικές στην άρνηση του φαγητού.
Δηλαδή, είναι προτιμότερο οι γονείς να κρατήσουν μια πιο ουδέτερη στάση στα γεύματα. Να μην εκδηλώσουν το θυμό τους με απειλές ή πίεση αλλά ούτε και να δωροδοκήσουν το παιδί για την κατανάλωση τροφών.
Το σίγουρο είναι ότι οι γονείς θα πρέπει να θέτουν όρια στη διατροφή του παιδιού. Να επιλέγουν οι ιδιοι τις τροφές που θα μπουν στο τραπέζι και τα γεύματα με γνώμονα τη διατροφική ισορροπία, αλλά χωρίς να επιβάλλουν την κατανάλωση τους, και ταυτόχρονα λαμβάνοντας υπόψη και τις διατροφικές ιδιαιτερότητες και προτιμήσεις του παιδιού. Έτσι:
- Κάποιες φορές θα υπάρχει το αγαπημένο του φαγητό (μακαρόνια) και κάποιες άλλες όχι (μπορεί να φάει μόνο ψωμί!). Δε θα προσφέρουμε όμως κάθε μέρα μακαρόνια.
- Κάποιες φορές θα υπάρχουν γαριδάκια, αλλά όχι κάθε φορά που το ζητάει.
- Και φυσικά θα φροντίσουμε να δώσουμε ολοκληρωμένα γεύματα σε κάθε περίπτωση. Αντί για ένα σκέτο γλυκό, να προσφέρουμε μαζί φρούτο και γιαούρτι ή γάλα, αντί για σκέτη πίτσα, να συμπληρώσουμε από δίπλα σαλάτα ή λαχανικά. Κάθε γεύμα είναι ευκαιρία για να διδάξουμε την ισορροπία και σωστές διατροφικές συνήθειες.
Τέλος, το παιχνίδι αποτελεί ένα σπουδαίο εργαλείο που θα βοηθήσει το παιδί να υπερπηδήσει την αρνητικότητα που υπάρχει με μία τροφή. Αν και πολλοί από εμάς έχουμε μεγαλώσει με το σκεπτικό ότι “δεν πρέπει να παίζουμε με το φαγητό μας”, το παιχνίδι με το φαγητό, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να προσεγγίσει πιο εύκολα τις τροφές που δεν τρώει, αλλά και να αλληλεπιδράσει μαζί τους μέχρι να αποφασίσει μια δοκιμή. Το παιχνίδι μειώνει το άγχος στα γεύματα και αποτελεί μια ευχάριστη διαδικασία, δύο βασικά στοιχεία σε οποιαδήποτε δραστηριότητα θέλουμε να εξασφαλίσουμε το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή του παιδιού μας.
από την Ιωάννα Αγγουράκη, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με ειδίκευση στην παιδική διατροφή, MSc