Οδηγός βρεφικής διατροφής: Εισαγωγή τροφών
Η εισαγωγή στερεών τροφών είναι ένα σημαντικό βήμα στη διατροφή ενός μωρού! Σηματοδοτεί τη μετάβαση από το αποκλειστικό θηλασμό ή τη φόρμουλα σε μια νέα ποικίλη διατροφή και ηλικιακά κυμαίνεται από τους 6 μέχρι και τους 24 μήνες ζωής του βρέφους.
Κάποιοι από τους πιο σημαντικούς στόχους της εισαγωγής στερεών τροφών είναι:
- Η προσφορά των πιο κρίσιμων θρεπτικών συστατικών για την ανάπτυξη του μωρού, μέσω ισορροπημένων και θρεπτικών γευμάτων,
- Η εξοικείωση με διάφορες γεύσεις και υφές, καθώς υπάρχει ένα κρίσιμο “παραθυράκι”, όπου η αποδοχή των τροφών και η μετάβαση σε κομμάτια γίνεται ευκολότερα.
- Η εξοικείωση με τη διαδικασία και τη ρουτίνα του γεύματος, σε ένα ευχάριστο κλίμα που θα βοηθήσει το μωρό να αγαπήσει το φαγητό και τα γεύματα.
Πότε ξεκινά η εισαγωγή στερεών τροφών
Οι περισσότεροι φορείς υγείας (ΠΟΥ, Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής) συστήνουν η εισαγωγή στερεών τροφών να ξεκινά γύρω στους 6 μήνες, ηλικία που τα περισσότερα βρέφη έχουν και τα σημάδια ετοιμότητας. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να εισάγονται τροφές πριν από τη συμπλήρωση των 4 μηνών (17η εβδομάδα) ή να καθυστερεί η προσφορά τροφών μετά τους 6 μήνες (ESPGHAN).
Σημάδια ετοιμότητας
Τα σημάδια ετοιμότητας στα βρέφη περιλαμβάνουν:
- Να μπορεί το μωρό να κάθεται με (μικρή) υποστήριξη έχοντας σταθερό κορμό,
- Να έχει καλό έλεγχο του κεφαλιού και
- Να δείχνει ενδιαφέρον για τα τρόφιμα και να βάζει αντικείμενα στο στόμα.
Ισορροπημένα βρεφικά γεύματα
Τα μωρά παρουσιάζουν ταχεία αύξηση και ανάπτυξη για όλο το πρώτο χρόνο ζωής. Ειδικά ο εγκέφαλος των βρεφών διπλασιάζεται σε μέγεθος από τη γέννηση μέχρι τα πρώτα γενέθλια. Επομένως, μια επαρκής διατροφή συνεισφέρει σημαντικά στη γνωστική λειτουργία και στην κατάκτηση των αναπτυξιακών δεξιοτήτων.
Κάποια από τα πιο κρίσιμα θρεπτικά συστατικών είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, τα ω-3 λιπαρά οξέα και η βιταμίνη Α.
- Πηγές σιδήρου και ψευδαργύρου: κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνάκι, κατσικάκι), κοτόπουλο (κυρίως μπούτι), όσπρια, αυγά (ο κρόκος), ξηροί καρποί και σπόροι.
- Πηγές λιπαρών: ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί και σπόροι και ειδικά τα λιπαρά ψάρια που είναι πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα (π.χ. σαρδέλα).
- Πηγές βιταμίνης Α: όλα τα πορτοκαλί φρούτα και λαχανικά (π.χ. καρότο, γλυκοπατάτα, ροδάκινο, μάνγκο), πράσινα φυλλώδη λαχανικά, συκώτι, λιπαρά ψάρια, γαλακτοκομικά
Μερικά παραδείγματα ισορροπημένων βρεφικών γευμάτων
- Μοσχαράκι με γλυκοπατάτα, μπρόκολο και ελαιόλαδο
- Φακές με καρότο και κόκκινη πιπεριά (+ ελαιόλαδο) και κράκερ παντζάρι
- Αυγό βραστό με αβοκάντο, ντομάτα και κράκερ σπανάκι
- Χυλός βρώμης με βούτυρο αμυγδάλου, τριμμένο καρότο – μήλο και λιναρόσπορο
Ποιες τροφές απαγορεύονται;
Μπορεί οι γονείς να έχουν ακούσει ότι απαγορεύονται οι ξηροί καρποί, οι φράουλες, το παντζάρι ή το σπανάκι ή ακόμα και άλλες τροφές. Όμως όλα τα παραπάνω μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στο διαιτολόγιο του μωρού, πάντα σε μια μορφή που να είναι ασφαλής όσον αφορά τον κίνδυνο πνιγμονής. Στην πραγματικότητα, η μόνη τροφή που απαγορεύεται αυστηρά είναι το μέλι.
Σχετικά με το αλάτι, θα πρέπει να αποφεύγεται η προσθήκη αλατιού στο φαγητό, καθώς όλες οι τροφές περιέχουν φυσικά μια ποσότητα νατρίου (αλατιού δηλαδή). Το ίδιο ισχύει και για τα σάκχαρα (σιρόπι σφενδάμου, ζάχαρη κρυσταλλική ή καρύδας κλπ.), που θα πρέπει γενικά να αποφεύγουμε τη χρήση τους, καθώς δεν έχουν κάποιο διατροφικό όφελος για το μωρό μας.
Τέλος, ενώ παλαιότερα συστηνόταν να αποφεύγονται τα αλλεργιογόνα τον πρώτο χρόνο ζωής, πιο πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι δεν αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης αλλεργίας από την πρώιμη εισαγωγή τους.
Υφές και μετάβαση σε κομμάτια
Είναι σημαντικό να προσφέρουμε φαγητά με διαφορετικές υφές από νωρίς. Ακόμα κι αν ξεκινήσουμε με ένα λείο πουρέ στους 6 μήνες, θα πρέπει να μεταβούμε στα πατημένα μέχρι τη συμπλήρωση του 7ου μήνα και να προσφέρουμε τα πρώτα μαλακά κομμάτια τροφών στους 8 μήνες. Συστήνεται να μην παρατείνεται η προσφορά εντελώς πολτοποιημένων γευμάτων μετά τους 10 μήνες, καθώς αυτό σχετίζεται με μεγαλύτερη δυσκολία στην αποδοχή των τροφών και στην ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων μάσησης.
Οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνουμε το μωρό μας καθ όλη την διαδικασία και να το καθοδηγήσουμε. Γι αυτό, είναι σημαντικό να επιδεικνύουμε το πως μασάμε, με το καταναλώνουμε συστηματικά τροφές μπροστά του, ιδανικά την ίδια ώρα που τρώει και εκείνο. Με αυτό τον τρόπο αξιοποιούμε τον χρόνο του γεύματος τόσο για την εκμάθηση της μάσησης αλλά και για να εξοικειωθεί το μωρό μας με την κοινωνική φύση του γεύματος.
Γεύματα χωρίς πίεση
Σύμφωνα με το διαδραστικό τρόπο σίτισης, που πλέον συστήνεται από όλους τους φορείς υγείας, είναι σημαντικό να εμπιστευτούμε το παιδί μας ότι μπορεί να λάβει την ποσότητα τροφής που χρειάζεται. Για να εφαρμόσουμε το διαδραστικό τρόπο σίτισης, θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα σημάδια που μας δείχνει το παιδί:
- να μην το πιέσουμε ποτέ να φάει με το ζόρι,
- να μην του αποσπάσουμε την προσοχή για να φάει πιο εύκολα (με τη χρήση οθόνης ή και παιχνιδιών)
- να το κατεβάσουμε από την καρέκλα αν εμφανίζει δυσφορία και να δοκιμάσουμε κάποια άλλη στιγμή αργότερα.
Ο χώρος και η ώρα του γεύματος θα πρέπει πάντα να συνοδεύονται από χαλαρή διάθεση και να υπάρχει ένα γενικά ευχάριστο κλίμα. Αν το μωρό φαίνεται να πεινάει μετά το γεύμα μπορούμε πάντα να συμπληρώσουμε με γάλα (μητρικό ή φόρμουλα). Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να φροντίσουμε το μωρό να μην είναι υπερβολικά κουρασμένο ή πεινασμένο την ώρα που θα προσφέρουμε γεύμα στερεών τροφών.
Επομένως, θα λέγαμε ότι δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη ποσότητα στερεών που θα πρέπει να καταναλωθεί από το μωρό μας. Άλλωστε, τα περισσότερα μωρά δεν θα είναι σε θέση να λάβουν μεγάλες ποσότητες τους πρώτους μήνες, γι αυτό και το γάλα συνεχίζει να αποτελεί βασική πηγή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών. Ειδικά για τις πρώτες εβδομάδες, αναμένουμε να καταναλώνει περίπου 1-2 κουταλιές της σούπας την ημέρα, οι οποίες θα αυξηθούν σε 3-4 κουταλιές της σούπας. Αντίστοιχα, ο αριθμός των γευμάτων αυξάνει σταδιακά, από 1-2 ημερησίως τις πρώτες εβδομάδες, σε 3-4 στους 8-10 μήνες.
Σε καμία περίπτωση όμως οι ποσότητες αυτές δεν αποτελούν σημείο αναφοράς. Πολλές φορές το μωρό μπορεί να μη θέλει να καταναλώσει καθόλου τροφή σε κάποιο γεύμα, γεγονός που θα πρέπει να αποδεχθούμε χωρίς να πιέσουμε. Όσο βελτιώνεται η ικανότητα μάσησης και έρχεται σε συνεχή επαφή με όλες τις γεύσεις, τόσο θα αυξάνεται και η ποσότητα που τρώει.
Για το κλείσιμο, η συμβουλή που έχω να δώσω στους γονείς είναι να απολαύσουν το ταξίδι και να εστιάσουν στα σημεία που έχουν πραγματική σημασία: η προσφορά ισορροπημένων γευμάτων και ερεθίσματα από κοινά γεύματα και όχι στο να προσπαθήσουν να φάει το παιδί μια συγκεκριμένη ποσότητα. Αυτό έχει να τους διδάξει πολλά περισσότερα, όπως είναι η σημασία του γεύματος, η υιοθέτηση σωστών διατροφικών συνηθειών και ευχάριστος χρόνος με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Από την Ιωάννα Αγγουράκη, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με ειδίκευση στην παιδική διατροφή, MSc